ИЛЖИГ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Би гайгүй нийтэч хүн л дээ. Тэр тоогоороо олон найз нөхөд, танилтай байдаг. Гэлээ гээд нүүр рүү ном шидэж уурлачихаад хэдхэн хоногийн дараа инээгээд учрах нөхөд их цөөхөн дөө. Бусад хүмүүст ч гэсэн тийм “зүрхний” гэмээр найз их бус байдаг болов уу? Ер нь нөхөрлөл, хайр дурлал, ажил мэргэжил, уран бүтээл зэрэг бүх юм хувь тавилан байдаг байх гэж боддог. Нарийн яривал үйлийн үр. Хэрвээ тэр бид хоёр нэг сонирхолтой байгаагүй бол нэг ангид орж, мөр зэрэгцэн суухгүй байсан. Магадгүй энэ нүсэр хотод хөдөөний хоёр бацааны гэр нь нэг гудамжинд байж таараагүй бол анхны хайрынхаа тухай хэн хэндээ сэтгэл догдлон ярихгүй байсан байх... Юм гэдэг сонин шүү.

Түүний нэрийг Пунцагболд гэдэг юм. Найзуудынх нь дууддагаар Илжиг. Манай хэдэн “гарууд” бүгд л их өвөрмөц нэртэй дээ. Сарлаг, Илжиг, Шрек, Смыгаль гэх жишээний. Хэхэ. Хамгийн олон нэртэй нь Хатанбүүвэйбаатар. Жинхэнэ нэр нь ч, хоч нь ч тэр бусдаасаа хамаагүй их. Хүнээс илүү “юмтай” байх сайхан уу гэж би түүнээс нэг асуух бодол өвөрлөөд л яваа. Урдаас “хуц” л гэх байх. Гэхдээ би ч гэсэн зөрүүлээд хариулах үгтэй.  За Бүүвэй ч яахав тэр Илжигнийхээ тухай яръя. Зан чанарын хувьд ёстой “дунд нь л байсан” гэдэг шиг хүн дээ. Хүнийг гомдоох, хэрүүл уруул хийх, хичээл ном таслах, архи дарс уух зэрэгт тэр дунд нь л байсан. Одоо ч дунд нь л байсаар байгаа. Анх жалга жалгын зүрхний хийтэй хэдэн бацаанууд нэг анги болон нэгдчихээд, тролейбус дотор талх бодоод зүүрмэглэж яваа хэдэн хөгшид багачуудад шүлэг чангаар дуудаж өвчигнөж явдаг байснаа бодохоор одоо бөгс улайдаг юм. Хаа сайгүй шүлэг уншиж явна. Цонхны тавцан, коридор, нойл, эрүүлжүүлэх... нөгөө уншаад байгаа шүлэг нь хөөрхий хөгийн юмаа зайлуул. Жинхэнэ алдарт яруу найрагчид байсан даа.

Мянгын архи, хоёр пирожкигээ ходоод руугаа шидчихсэн тохиолдолд ч тэгээд амьдралынх нь бүх хүсэл гүйцээ гэсэн үг. Уугаад л, уншаад л... галзуу ч гэхээр юм уу, бүр гайхамшигтай сайхан ч гэхээр юм уу нэг тийм үеийг туулсан. Одоо ч хөгшрөөд зөнөсөн хойноо л тралейбус дотор тайз засаж байгаад шүлэг унших байх. Хэхэ. Тэгж явдаг хэнхэгтэй эрхмүүдийн нэг нь мөнөөх Илжиг байлаа. Би түүний нэг үгийг мартдаггүй юм. Бид түүнийг “чи бидэнд архи авч өгдөггүй” гээд нэг өдөр гомдоллов. Тэр уурлаад “би гэрээс мөнгө ирэхээр та нарыг нэг мянгын архинд живүүлье” гэж байна. Яг ингэж хэлсэн юм шүү. Би одоо ч тод санадаг юм. Тэр амласандаа хүрсэн. Харин хэсэг бусаг нөхөд пянг нь даалгүй эрүүлжүүлэхэд орсондоо хөөрхийс. Бид нэг хэсэг Дэлэгийнхээ шүдний өшөөг авна гэж ботаникийн харанхуй гудамжаар хэсэн ганц нэгээрээ яваа хүн зодож явснаас бусдаар бол гэм хоргүй, номын хорхойтой сайн хүүхдүүд байлаа. Дунд нь нөгөө илжиг явж л байсан.

Ер нь илжиггүй юм их ховор. Хөөрхөн дуулчихна. Гэхдээ өөрийгөө тасархай дуулдаг гэж боддог, ярьдаг юм. Хихи. Бас спортод авьяастай, шатар ч нүүчихнэ\намайг арай барахгүй\, Шүлгүүд нь ч сайхан. Зайтай эр гэж нэг үг байдагдаа. Илжиг үнэхээр зайтай эр мөн. Түүний амьдрахуйн ухаантай  бол ярих юм байхгүй. Нэг удаа манай Бүүвэйтэй найз охиноо танилцуулах болж л дээ. Автобусны буудал дээр уулзахаар тохирч. Тэгсэн чинь нөгөө нохой Бүүвэй чинь хажуугаар нь өнгөрсөн хамгийн царай муутай охидыг заагаад “энэ үү, энэ үү” гээд байсан гэдэг. Бүүвэй хожмоо надад дурсан ярихдаа тийм царайлаг байх юм гэж санаагүй гэж хэлж билээ. Манай хүн ... дүйцүүлж бодоод байж л дээ. Ккк. Одоо тэр бүсгүйтэйгээ суугаад нэг хөөрхөн хүүтэй болж, аз жаргалтай сайхан амьдарч байна. Ажил мэргэжлийнх нь тухайд өгүүлэхэд манай ангийн арваад этгээдээс ганц мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа хүн. Зүгээр ч нэг сэтгүүлч биш “Монголын мэдээ” гэх өдөр тутмын сонины нэг албаны дарга. Сайхан сонсогдож байгаа биз. Миний яг нүдэн дээр амьдралаа өөрөө босгосон доо. Хэн ч туслаагүй, хэн ч нөлөөлөөгүй, өөрийнхөөрөө л амьдарч яваа орчин үеийн сэхээтэн залуусын нэг. Санаа зөв бол заяа зөв байдаг гэж... За даа би нээг их юм яриад байх шиг байна. Зүгээр л ингээд орхиё. Яриад байвал яриад л байх биз. Харин ганц л үг хэлье. Түүний шүлгүүдийг унш.

ҮЛГЭР

Жижигхэн горхины дэргэд
Цагаахан хус ургасан
Жигтэйхэн дотно санагддагсан
Тэнд очиход
Урсч буй горхи
Урьд сайхан бүсгүй байсан гэнэ
Уйлсаар байгаад
Учиргүй их санаа алдмаар
Хамгаас сайхан түүнийг
Хараад л байхын тулд
Хажууд нь хэн нэгэн
Хус болж ургасан байх
Орой бүр би тэнд
Ганцаар
Хэнийг ч юм бэ хүлээдгийг
Хэн ч мэдэхгүй
Бяцхан горхи дэргэд нь хус
Би тэнд ерөөсөө уйлаагүй

****                     *****               ****

Монализагийн инээмсэглэлээс
Хүмүүс залхах цагт
Би өөр инээмсэглэсэн бүсгүй зурна
Хэн гэж нэрлэе дээ

***               ***              ***                 ***

ЗӨРҮҮД ХАЙР

Өр зүрх минь хэзээ ингэж
Өөрийн эрхгүй догдолсон билээ
Өвсний шүүдэрт хөлөө норгож
Өглөөжин чамтай алхсан бил үү
Хэзээ би зүрх сэтгэлээ
Хэн нэгэнд өгсөн билээ
Учрал тавилан зөрөхийн цагт
Уйлж нулимсаа унагасан бил үү
Заяа төөрөг юунд намайг
Заавал түүнээс зөрүүлнэ вэ
Хуурамч хорвоогийн жамыг аргадаж
Хундага архи тавилантайгаа тулгахаас
Халамцсан зүрх агсамнан цохиллооч
Хаачих билээ тэндээ л байхаас
Санахын шоронд өөрийгөө хорьчихоод
Сарантай ханьсаж шөнөжин дуулах  уу
Өнчин шөнийн зүүдэнд тэр ирж
Өнөөх шоронгоос намайг оргуулна
Зүрхээ дагаж түүн рүү очихоос
Зөрүүд хайр ийм л хойно доо

**            ***                ***                **

Би хүйтэн гэтэл

Сар дооглов

Тэгвэл тунгалаг гэтэл

Ус шоолов

Ерөөсөө дулаахан гэтэл

Нар мушиийв

Ер бусын баян гэтэл

Ертөнц инээв

Яаж ч өөрийгөө магтах гээд

Бүтлийг эс олов

Явахаасдаа

Юм бүхэн байдаггүй газар руу...

**         ****        ****         **

Сүүмийх дэн шиг анивчих одод

Сүмийн хонхны жингэнэх дуу

Сүрэг шувуу дэрхийн нисэхэд

Сүнс минь цочихдоо уулга алдлаа

Саяхан дэргэсэн шувуудтай цуг

Сайхан бодлууд минь хамт нисчихлээ

Хань татах гэж сүүдрээ эртэл

Хаачсаныг мэдэхгүй алга байв

Бүүдгэр сарны цонхигор царай

Бүрэнхийн дундах сүмийн бараа

Бурхан номын дуу тасарсан ч

Буяны газар гэж дотроо залбирав

Алгаа хавсарч нүдээ аниад

Аврал хайн бурханаас гуйлаа

Гэрэлгүйд нь бүү хэл гэрэлтэйд нь ивээдэггүйг нь

Гэнэт мэдэхдээ өөрөө уулга алдав аа

    

***              ****               ***

Навчин хөлөг усны урсгалд бүүвэйлэгдэж

Намрын ойгоос сэмхэн оргож одно

Будрах цас шиг унах моддын нулимс

Буцах шувууд мэт тэнгэрт ниснэ

Ирэх хаврыг мөрөөдөх навчин хөлөг, шаргал шувууд

Их л холыг өөр өөрөөр зорином